Zawieszenie działalności gospodarczej jest narzędziem, z którego coraz częściej korzystają przedsiębiorcy, szczególnie w sytuacjach, gdy prowadzenie biznesu staje się nieekonomiczne lub czasowo utrudnione. Choć decyzja o zawieszeniu działalności przynosi pewne ulgi administracyjne, nie pozostaje bez konsekwencji w sferze podatku od towarów i usług (VAT). Przedsiębiorcy często nie dostrzegają wszystkich ryzyk z tym związanych, bądź przeciwnie – obawiają się skutków, które w rzeczywistości nie są dla nich groźne.
Podstawy prawne zawieszenia działalności
Możliwość zawieszenia działalności gospodarczej reguluje Prawo przedsiębiorców z 6 marca 2018 r.
Z tego rozwiązania mogą korzystać przedsiębiorcy niezatrudniający pracowników (z pewnymi wyjątkami, np. pracownicy przebywający na urlopie macierzyńskim). Zawieszenie powoduje istotne skutki także na gruncie ustawy o VAT z 11 marca 2004 r.
Brak obowiązku składania deklaracji VAT
Podstawowym skutkiem zawieszenia jest brak obowiązku składania deklaracji VAT za okresy rozliczeniowe objęte zawieszeniem. Oznacza to, że podatnik nie musi przekazywać tzw. „zerowych” deklaracji. Nie oznacza to jednak całkowitego zwolnienia – obowiązek rozliczeniowy powstaje m.in. w przypadku:
- wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (WNT),
- importu usług lub towarów,
- sytuacji, gdy zawieszenie trwało tylko część okresu rozliczeniowego,
- konieczności dokonania korekty podatku nali czonego (np. rocznej).
Przykład? Podatnik, który w czasie zawieszenia sprzedał samochód firmowy, musi złożyć JPK_V7 za miesiąc, w którym dokonano transakcji.
W okresie zawieszania wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących przychodów z tej działalności. Prawo przedsiębiorców przewidziało od tej zasady wyjątki. Ustawa o VAT zobowiązuje podatnika, który zawiesił działalność, do złożenia deklaracji, gdy wykona te czynności.
Prawa i obowiązki podatnika, który zawiesił działalność
Przedsiębiorca, który zawiesił działalność gospodarczą, zachowuje szereg praw i obowiązków. Może podejmować działania niezbędne do ochrony lub zachowania źródła przychodów, na przykład rozwiązywać wcześniej zawarte umowy.
Ma prawo przyjmować należności oraz obowiązek regulować zobowiązania powstałe przed zawieszeniem, a także może sprzedawać swoje środki trwałe i wyposażenie. Nadal ma prawo lub obowiązek uczestniczyć w postępowaniach sądowych, podatkowych i administracyjnych związanych z działalnością sprzed zawieszenia, a jednocześnie musi realizować wszystkie obowiązki wynikające z przepisów prawa.
W tym okresie przedsiębiorca może osiągać przychody finansowe, również te związane z działalnością prowadzoną przed zawieszeniem, i podlega kontroli na zasadach przewidzianych dla aktywnie działających firm. Dodatkowo może powołać lub odwołać zarządcę sukcesyjnego.
Brak obowiązku sporządzania spisu z natury
W przeciwieństwie do przypadków zaprzestania działalności, przedsiębiorca zawieszający działalność nie ma obowiązku sporządzenia spisu z natury, bez względu na okres zawieszenia działalności. Jest to istotne uproszczenie, ponieważ ustawodawca wyłączył go z obowiązków podatnika VAT na podstawie art. 14 ust. 3 ustawy o VAT.
Wykreślenie z rejestru VAT
Zawieszenie działalności przez okres co najmniej 6 miesięcy skutkuje wykreśleniem podatnika z rejestru VAT przez urząd skarbowy. Przedsiębiorca, który mimo zawieszenia wykonuje czynności opodatkowane, musi złożyć zawiadomienie do urzędu skarbowego. W przeciwnym razie utraci status czynnego podatnika VAT. Po odwieszeniu działalności rejestracja następuje automatycznie, bez konieczności składania VAT-R.
Prawo do odliczenia i zwrotu VAT
Podatnik z zawieszoną działalnością zachowuje prawo do odliczenia VAT, nawet jeśli czasowo został wykreślony z rejestru. Może odliczać VAT od wydatków związanych z zachowaniem źródła przychodu, np. leasingu czy inwestycji przygotowawczych. Jeśli urząd odmówi bieżącego odliczenia, podatnik może ująć VAT w pierwszej deklaracji po wznowieniu działalności.
Zawieszenie bez wznowienia
Nawet przedsiębiorca, który planuje likwidację działalności, zachowuje prawo do odliczenia. Potwierdza to orzecznictwo TSUE (sprawa C-32/03 – Fini H.), które uznaje, że czynności związane z likwidacją (np. płacenie czynszu) nadal pozostają częścią działalności gospodarczej.
Dokumentowanie zakupów
Sprzedawca ma obowiązek wystawić fakturę z NIP nabywcy, nawet jeśli działalność została zawieszona. Przedsiębiorca w zawieszeniu nadal jest traktowany jak podatnik, a nabycia mogą służyć przyszłym inwestycjom.
Korekty w okresie zawieszenia
Podatnik w okresie zawieszenia jest zobowiązany do składania korekt deklaracji i faktur – zarówno wystawiania, jak i przyjmowania. Wynika to z faktu, że wiele zdarzeń gospodarczych ma skutki rozciągnięte w czasie (np. zwroty, reklamacje, rabaty).
Odliczenie VAT od samochodów w zawieszeniu
Przedsiębiorca, który zawiesił działalność, nie traci prawa do odliczenia 50% VAT od wydatków samochodowych, nawet jeśli w tym czasie pojazd służy wyłącznie celom prywatnym. Ustawodawca przyjął bowiem, że w systemie mieszanym ryzyko wykorzystania auta prywatnie jest już „wkalkulowane”.
Nawet w okresie zawieszenia działalności gospodarczej przedsiębiorca może korzystać z samochodu w związku z czynnościami dotyczącymi firmy – np. przy załatwianiu spraw wynikających z samego faktu zawieszenia albo w ramach przygotowań do ponownego podjęcia działalności. Wydatki na pojazd często mają bowiem charakter długoterminowy. Przykładem może być wykonanie corocznego przeglądu technicznego czy wymiana akumulatora, który będzie służył przez kilka lat, niezależnie od tego, że w międzyczasie działalność była zawieszona.
Jeśli w normalnych warunkach odliczane jest 50% VAT od kosztów zakupu i eksploatacji samochodu, to także podczas zawieszenia przyjmuje się, że występuje tzw. wykorzystanie mieszane (służące celom prywatnym i firmowym). W konsekwencji prawo do częściowego odliczenia VAT pozostaje – również w odniesieniu do wydatków na naprawy czy eksploatację auta – i nie powstaje obowiązek korekty podatku naliczonego.
Przepisy nie odnoszą się jednak jednoznacznie do sytuacji nietypowych, np. gdyby przedsiębiorca w trakcie zawieszenia całkowicie odsunął się od spraw zawodowych i wyjechał w długą podróż służbowym samochodem. W takich „skrajnych” przypadkach – z ostrożności – można rozważyć rezygnację z odliczania VAT od zakupu paliwa.
Jeśli potrzebujesz wsparcia ze strony księgowej i kadrowo-płacowej skontaktuj się z nami!
Tekst oparty na podstawie: INFORLEX
